Według obowiązujących przepisów BHP i Kodeksu pracy, pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych warunków na każdym stanowisku, w tym szczególnie zabezpieczenia urządzeń, których używanie może stwarzać ryzyko wypadku przy pracy. W rzeczywistości działanie praktycznie każdego zakładu opiera się dziś na mechanizacji procesów i wykorzystywaniu dużej liczby zaawansowanych technicznie maszyn, które podczas pracy powinny być traktowane i obsługiwane ze szczególną ostrożnością. Jakie zabezpieczenia maszyn stosuje się, by uniknąć wypadków w fabrykach?
Zabezpieczenia maszyn w fabrykach w kontekście bezpieczeństwa pracy
Wytyczne dotyczące odpowiedniego zabezpieczania i użytkowania maszyn i urządzeń technicznych zostały określone między innymi w artykule 215 kodeksu pracy. Zgodnie z nimi pracodawca ma obowiązek upewnienia się, że stosowane maszyny i urządzenia zapewniają bezpieczne i higieniczne warunki pracy, a więc zostały zabezpieczone tak, by nie narażały pracownika na bezpośrednie zagrożenie. W szczególności zwraca się uwagę na to, by urządzenia nie powodowały zagrożenia kontaktu z niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i porażenia prądem elektrycznym, a także nie narażały pracownika na nadmierny hałas, działanie drgań mechanicznych i promieniowanie. Dodatkowo pracodawca powinien zadbać o to, by stanowiska pracy w obrębie maszyn i urządzeń technicznych uwzględniały zasady ergonomii i nie narażały pracowników na pracę w niekomfortowych, niebezpiecznych dla zdrowia fizycznego warunkach.
Kodeks pracy wskazuje także, że jeśli używane w zakładzie pracy urządzenia nie spełniają tych wymagań, pracodawca ma obowiązek wyposażyć je w odpowiednie zabezpieczenia. Ich zastosowanie jest konieczne zarówno w obrębie maszyn będących w eksploatacji, jak i tych nowo wprowadzanych na stanowiska pracy. Pracodawca musi upewnić się też, że maszyny użytkowane na terenie zakładu jak i ich zabezpieczenia są w dobrym stanie. Co ważne, pracodawca nie może się zasłaniać odpowiedzialnością producenta za dopuszczenie do ruchu wadliwej maszyny.
Jak unikać wypadków w fabrykach dzięki zabezpieczaniu maszyn?
Podstawę w zakresie bezpieczeństwa w obrębie pracujących maszyn stanowią odpowiednie osłony, a jeśli niemożliwe jest ich zamontowanie, specjalnie wydzielone strefy zagrożenia. Na etapie montażu maszyn i ich podzespołów należy uwzględnić więc specjalne zaczepy, które zapewnią stateczność konstrukcji, a także osłony, które ochronią pracowników przed bezpośrednim kontaktem z ruchomymi częściami, a w razie awarii także odpadającymi z maszyny elementami konstrukcyjnymi.
Osłony stanowią materialną przegrodę pomiędzy człowiekiem a zagrożeniem mechanicznym, dlatego też ich konstrukcja powinna być specjalnie wzmocniona, a usunięcie z miejsca montażu utrudnione i wymagające użycia specjalnych narzędzi. Osłony powinny znajdować się w odpowiedniej odległości od strefy zagrożenia, dzięki czemu nie będą powodowały utrudnień podczas pracy, ale też ochronią pracowników podczas pracy elementów ruchomych. Z reguły stosuje się więc dwa rodzaje osłon: tzw. osłony stałe, łączone z miejscem instalacji z pomocą spawania, a także osłony ruchome, montowane za pomocą śrub, możliwe do usunięcia na wypadek prac konserwacyjnych czy konieczności dojścia do określonych części roboczych maszyny.
Zabezpieczenia systemów sterowania i awaryjnego zatrzymania maszyn
Działające maszyny muszą być zabezpieczone nie tylko pod względem ryzyka uszkodzeń mechanicznych, ale też w zakresie zastosowanych w nich systemów sterowania. Elementy sterownicze mające wpływ na bezpieczeństwo muszą być nie tylko widoczne, ale i łatwe do zidentyfikowania, a więc i odpowiednio oznakowane. Elementy sterowania powinny znajdować się poza strefami zagrożenia, ale też tak by obsługa maszyny nie mogła spowodować ich przypadkowego uruchomienia.
Ważnym elementem układów sterowania dużymi maszynami przemysłowymi jest zamontowany w nich układ bezpiecznego zatrzymania pracy maszyny. Na każdym stanowisku powinien znajdować się element sterowniczy umożliwiający zatrzymanie całej maszyny lub odpowiednich jej podzespołów, a ponadto konieczne jest zamontowanie także mechanizmu natychmiastowego zatrzymania awaryjnego.
Prawidłowa obsługa i konserwacja maszyn kluczem do bezpieczeństwa fabryk
Stosowane przez producentów rozwiązania zabezpieczające maszyny przed awariami i pozwalające wyłączyć je w razie pojawienia się zagrożenia zwiększyły znacząco bezpieczeństwo fabryk i obiektów produkcyjnych, w których maszyny wykorzystuje się na co dzień. Warto zaznaczyć jednak, że samo zastosowanie fizycznych barier i osłon oraz sprawnych systemów obsługi elektronicznej nie zagwarantuje pełnego bezpieczeństwa, jeśli maszyny nie będą utrzymywane we właściwym stanie technicznym. Równie ważne jest też odpowiednie przeszkolenie pracowników w zakresie używania poszczególnych maszyn, prowadzone nie tylko przed pierwszym jej uruchomieniem w zakładzie czy podczas wprowadzania pracownika na dane stanowisko, ale także regularnie, w ramach przypomnienia i uzupełnienia obowiązkowych szkoleń BHP.
