Zapewnienie bezpieczeństwa pracownikom znajdującym się ponad powierzchnią ziemi i pracującym na wysokości bez otoczenia w postaci solidnych ścian to jeden z najważniejszych obowiązków pracodawców w branży budowlanej, leśnictwie, elektryce i wszelkich zawodach wymagających wykonywania zadań w powietrzu. Systemy hamujące stosowane z linami i pozwalające na zatrzymanie się pracownika w odpowiedniej pozycji podczas pobytu w powietrzu są bez wątpienia jednym z istotniejszych elementów wyposażenia tego typu pracowników. W jaki sposób działają, jak należy je dobierać i kiedy stosować?
Praca w zawieszeniu i na wysokości – wymagania prawne
Za pracę na wysokości wymagającą zastosowania odpowiednich zabezpieczeń chroniących przed upadkiem uznaje się wykonywanie jakichkolwiek prac na wysokości powyżej 1 metra nad poziomem podłoża stałego. Zależnie od charakteru wykonywanej pracy, wysokości, na jakiej znajduje się pracownik czy warunków panujących w miejscu pracy, sprzęt ochronny będzie ulegał zmianie i modyfikacjom.
Omawiane systemy hamujące nie będą więc koniecznością w wypadku każdej pracy na wysokości, choć zwykle odgrywają niezwykle ważną rolę w zabezpieczaniu pracowników wysokościowych.
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie prawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U.2003 nr 47poz. 401) oraz Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów BHP (Dz. U.2003 nr169 poz. 1650) wyjaśniają dość przejrzyście zasady i konieczność korzystania z odpowiednich środków ochrony osobistej dla pracowników na wysokości, wspominając między innymi o tym, że o bezpieczeństwie prac na wysokości decyduje wybór właściwej metody i sprzętu chroniącego przed upadkiem oraz przeszkolenie pracowników i kadry kierowniczej w zakresie prowadzenia prac ponad poziomem stabilnego podłoża.
Przepisy określają też jasno kwestię kolejności wyboru środków bezpieczeństwa pracy na wysokości - zależnie od warunków technicznych prace wysokościowe powinny być prowadzone np. z podnośników koszowych, platform stałych bądź mobilnych oraz rusztowań, co ogranicza konieczność prowadzenia robót w warunkach szczególnie niebezpiecznych, a dopiero w razie braku możliwości ich zastosowania opierać się na innych rozwiązaniach.
Liny i systemy hamujące przy pracach na wysokości
Liny i urządzenia samozaciskowe stanowiące główny element systemów hamujących na prowadnicach to urządzenia umożliwiające pracę w pionie oraz ustalenie stabilnej pozycji pracy, zabezpieczając tym samym pracownika przed nieoczekiwanym zsuwaniem się w dół podczas pracy na konkretnym obszarze.
Urządzenia te mogą być wyposażone w zintegrowany amortyzator, który podczas ewentualnego spadania zachowa się niczym pasy bezpieczeństwa w samochodzie i automatycznie, działając przeciwko sile grawitacji, zatrzyma pracownika chroniąc go przed upadkiem. Systemy hamujące mocuje się zawsze bezpośrednio do szelek bezpieczeństwa, zmniejszając jakikolwiek zbędny dystans pomiędzy pracownikiem a systemem zabezpieczającym.
Urządzenia samozaciskowe posiadają często dwie funkcje pracy: automatyczną i manualną, przy czym pierwsza pozwala na swobodne przesuwanie się wzdłuż liny, a w razie wystąpienia upadku natychmiastowe zablokowanie mechanizmu na linie.
Funkcja manualna wyposażona w dodatkowy docisk umożliwia z kolei ustalenie pozycji podczas pracy, zapobiegając opuszczaniu urządzenia, co minimalizuje możliwość upadku a jednocześnie ogranicza poruszanie się podczas pracy i stabilniejszą pozycję wymaganą podczas wykonywania zadań. Systemy takie są dość skuteczne, gdyż chęć poruszania się w dół wymaga od pracownika odblokowania dźwigni, co oczywiście w praktyce oznacza większą pewność podczas pozostawiania w zawieszeniu.
Ważnym elementem systemów hamujących są też urządzenia samohamujące, które podobnie jak linki z urządzeniami samozaciskowymi umożliwiają pracę w znacznym oddaleniu od punktu zakotwienia. W praktyce urządzenia te często zastępują linki z urządzeniami samozaciskowymi, gwarantując pracownikowi większą swobodę ruchu w polu pracy i świadomość skutecznej ochrony na wypadek upadku.
Działanie systemów samohamujących opiera się przede wszystkim na zastosowanych w jego budowie sprężynach oraz wbudowanych amortyzatorach, które przy opadaniu przeciwdziałają sile grawitacji i wyhamowują ciało pracownika przed zderzeniem z ziemią.
Przegląd systemów hamujących
Oferta elementów wchodzących w skład systemów hamujących stosowanych przy pracach na wysokości jest dość szeroka, obejmując zarówno pojedyncze akcesoria takie jak przyrządy zaciskowe i karabińczyki, pasy pozycjonujące i siedziska do pracy na wysokości, jak i pełne urządzenia samohamowne i samozaciskowe z prowadnicą. Solidnym przykładem tych ostatnich może być urządzenie samozaciskowe z giętką prowadnicą OUP-KRM-FAA marki R.E.I.S, które zgodnie z wymaganiami normy EN353-2 gwarantuje bezpieczeństwo pracy na wysokości w pionie.
System został wyposażony w stalowy karabińczyk do połączenia z uprzężą pracownika oraz chwytak liny ruchomej z elastycznym mocowaniem. Dodatkowym atutem jest tu bez wątpienia obecność opisanej wcześniej dźwigni z automatycznym mechanizmem blokowania i ręczną obsługą, dzięki któremu pracownik może mieć pełną kontrolę nad własną pozycją i przemieszczaniem się wzdłuż liny.
