Odzież ochronna to jedna z najbardziej rozbudowanych kategorii środków ochrony osobistej gwarantujących bezpośrednie zabezpieczenie ciała pracownika przed różnego rodzaju zagrożeniami występującymi na stanowiskach pracy. Główny podział produktów ochronnych wprowadzała dotąd dyrektywa 89/686/EWG, która w kwietniu 2018 roku została zastąpiona przez Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/425 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie środków ochrony indywidualnej. Znacznie ważniejsze i bardziej specyficzne wymagania dla odzieży ochronnej stawiają jednak poszczególne normy ISO charakterystyczne dla konkretnych produktów i właściwości ochronnych. Na które normy ISO należy zwrócić szczególną uwagę podczas zakupu odzieży ochronnej?
Norma EN 343 PN-EN 343+A1 Odzież ochronna - ochrona przed deszczem
Pierwszą normą dla odzieży ochronnej istotną z punktu widzenia wielu branż jest norma dla odzieży przeciwdeszczowej gwarantującej ochronę przed deszczem i wiatrem. Parametry, jakie określa się w przypadku takiej odzieży to wodoszczelność oraz odporność na przenikanie pary wodnej, czyli tzw. przewiewność odzieży. W obydwu przypadkach im wyższa klasa odzieży (w skali 1-3), tym lepiej. Normy tej warto poszukiwać przy odzieży dla pracowników branży budowlanej, pracowników drogowych i wszystkich, którzy przebywają na zewnątrz nawet w niekorzystnych warunkach pogodowych.
Norma PN-EN ISO 11612 Odzież ochronna - Odzież do ochrony przed czynnikami gorącymi i płomieniem.
Jedną z ciekawszych i najbardziej wymagających elementów odzieży ochronnej jest odzież trudnopalna chroniąca przed czynnikami gorącymi i płomieniem. Odzież taka powinna gwarantować pełną ochronę ciała użytkownika przed czynnikami gorącymi oraz promieniem, a zależnie od kategorii przed krótkotrwałym kontaktem z ogniem i/lub rozprzestrzenianiem się płomieni (kod A1/A2), lub jednym rodzajem czynnika gorącego. Spośród najczęściej występujących w tej kategorii oznaczeń czynników gorących warto zwrócić uwagę na:
- ciepło konwekcyjne - kod literowy B, w skali od 1 do 5 (B1-B3)
- promieniowanie cieplne - kod literowy C, w skali od 1 do 4 (C1-C4)
- duże rozpryski stopionego aluminium - kod literowy D, w skali od 1 do 3 (D1-D3)
- duże rozpryski stopionego żelaza - kod literowy E, w skali od 1 do 3 (E1-E3)
- ciepło kontaktowe - kod literowy F (F1-F3)
Norma PN-EN ISO 11611 Odzież ochronna do stosowania podczas spawania i w procesach pokrewnych
Wysokie wymagania dla odzieży ochronnej stawia także branża spawalnicza, która zgodnie z normą ISO 11611 musi charakteryzować się przede wszystkim ograniczoną zdolnością do rozprzestrzeniania płomienia oraz ochroną przed rozpryskami stopionych metali. Aby odzież spawalnicza mogła zostać oznaczona symbolem normy musi posiadać minimalny poziom ochrony przed drobnymi rozpryskami stopionych metali wynoszący 15 kropli (dla klasy 1, lub powyżej 25 kropli dla klasy 2). Odzież spawalnicza chroni także przed iskrami powstającymi podczas szlifowania metali, przed krótkotrwałym kontaktem z płomieniem oraz promieniowaniem cieplnym od łuku elektrycznego. Odzież spawalnicza powinna minimalizować również szanse na porażenie prądem elektrycznym przy przypadkowym, krótkotrwałym kontakcie z przewodami elektrycznymi pod napięciem w przybliżeniu do 100 V prądu stałego w normalnych warunkach spawania
Norma PN-EN ISO 14116 Odzież ochronna - Ochrona przed ograniczonym rozprzestrzenianiem płomienia
Niektóre warunki pracy wiążą się z wysokim ryzykiem kontaktu z otwartym płomieniem. Stosowana w nich odzież powinna gwarantować ochronę przed ograniczonym rozprzestrzenianiem się płomienia, a więc niwelować ryzyko zapalenia się odzieży podczas kontaktu z płomieniem. Jeśli konieczna jest ochrona przed zagrożeniem termicznym, dodatkowo do ochrony przed działaniem płomienia, odzież powinna być oznaczona normą ISO 11612.
Norma PN-EN 469 Odzież ochronna dla strażaków
Straż pożarna stosuje na co dzień bardzo specyficzny rodzaj odzieży ochronnej gwarantującej zabezpieczenie ciała przed różnego rodzaju zagrożeniami i czynnikami niebezpiecznymi. Ogólną normą stosowaną przez producentów tego typu odzieży jest PN-EN 469, w której określone zostały minimalne wymagania dotyczące odzieży stosowanej podczas zwalczania pożarów i związanych z tym czynności takich jak ratownictwo i opieka podczas zagrożeń. Norma nie precyzuje wymagań dla ochrony przed środkami chemicznymi i gazowymi, a także dla odzieży używanej w sytuacjach wysokiego ryzyka.
PN-EN 943-1, PN-EN 943-2 Odzież ochronna gazoszczelna chroniąca przed działaniem substancji chemicznych w postaci gazów, par, cieczy i drobnych cząstek stałych
Norma EN 943 dzieli ubrania możliwe do zastosowania w warunkach zagrożeń chemicznych na kilka podstawowych typów, które precyzyjniej określają wymagania dla poszczególnych rodzajów zagrożeń. Ubranie chemiczne typu 1 to odzież zabezpieczająca cały organizm, posiadająca cechy gazoszczelności oraz spełniająca wymagania testu szczelności wg PN-EN 464.
Ubranie chemiczne typ 1a to odzież z aparatem powietrznym noszonym wewnątrz kombinezonu, w przypadku której sprzęt ochrony układu oddechowego chroniony jest przed działaniem niebezpiecznych mediów przez kombinezon. Ubranie chemiczne typ 1b to również odzież z aparatem powietrznym, tym razem noszonym na zewnątrz kombinezonu
Sprzęt ochrony układu oddechowego nie jest chroniony przed działaniem czynników niebezpiecznych. Ubranie chemiczne typu 1c to odzież do której powietrze do oddychania dostarczane jest z zewnętrznej linii sprężonego powietrza. Ostatni typ ubrań chemicznych, ubranie chemiczne typu 2 to odzież zabezpieczająca cały organizm, nie spełniająca wymagań testu szczelności wg PN-EN 464, w której zabezpieczenie przed wnikaniem niebezpiecznych substancji realizowane jest poprzez nadciśnienie wewnątrz kombinezonu.
Warto zaznaczyć, że norma EN 943-1 określa też specjalny rodzaj odzieży gazoszczelnej przeznaczony dla służb ratownictwa chemicznego, oznaczany symbolami: 1a-ET i 1b-ET (Emergency Teams). Odzież dla ratowników chemicznych oprócz wymagań normy PN-EN 943-1 powinna spełniać dodatkowe wymagania lub ograniczenia zawarte w normie PN-EN 943-2.
PN-EN 14126 Odzież ochronna chroniąca przed czynnikami biologicznymi
Odzież zabezpieczająca przed czynnikami biologicznymi powinna spełniać wymagania normy EN 13126. Zgodnie z nią materiał odzieży powinien stanowić barierę dla ciała przed bezpośrednim kontaktem z czynnikami infekcyjnymi. Różnorodność mikroorganizmów zagrażających zdrowiu człowieka w miejscu pracy jest oczywiście duża, dlatego też norma nie definiuje kryteriów oceny na podstawie typu mikroorganizmu ani na podstawie grup ryzyka, a na podstawie odporności materiału w zależności od medium zawierającego mikroorganizmy np. ciecz, aerozol lub cząstki stałe (pył).
Materiał odzieży chroniącej przed czynnikami biologicznymi powinien gwarantować zabezpieczenie na wypadek działania skażonej cieczy pod ciśnieniem hydrostatycznym, mechanicznego kontaktu ze skażonymi cieczami, działania skażonych ciekłych aerozoli, oraz działania skażonych cząstek stałych
PN-EN ISO 13982-1 Odzież ochronna chroniąca przed cząstkami stałymi
Odzież chemoodporna typu 5 opisywana przez normę ISO 13982-1 to specjalny rodzaj odzieży chroniącej przed pyłami, dedykowany również dla piaskarzy. Ubranie pyłoochronne powinno być wykonane z nieprzepuszczalnego materiału, ze szczelnymi połączeniami pomiędzy poszczególnymi częściami ubrania oraz sprzętem dodatkowym takim jak kaptury, okulary, buty, wizjery oraz sprzętem ochrony układu oddechowego gwarantującym pełną ochronę ciała przed działaniem pyłów i drobnych cząstek stałych.
PN-EN ISO 13998 Odzież ochronna chroniąca przed przecięciami i ukłuciami nożami ręcznymi
Bardzo ważną i jedną z najczęściej stosowanych norm w produktach ochronnych jest norma ISO 13988 świadcząca o odporności odzieży na przecięcia i ukłucia nożami ręcznymi. Normę tę stosuje się zarówno w stosunku do fartuchów, spodni i kamizelek, jak i mniejszych elementów odzieży ochraniających poszczególne części ciała podczas pracy z nożami ręcznymi (w tym także rękawic i butów).
PN-EN ISO 20471 Odzież ostrzegawcza o intensywnej widzialności
Ostatnią w naszym zestawieniu, choć zdecydowanie niezamykającą listę wszystkich norm ISO stosowanych w produktach ochronnych jest norma ISO 20471, w której określono wymagania dla odzieży o intensywnej widzialności, czyli odzieży ostrzegawczej. Odzież tą stosuje się w różnego rodzaju strefach ruchu oraz tak, gdzie pracownicy narażeni są na bezpośrednie zagrożenie ze strony maszyn i pojazdów w momencie, gdy nie będą odpowiednio widoczni dla ich operatorów.
Norma dzieli odzież ostrzegawczą na trzy najważniejsze klasy: klasę 1 z najniższym poziomem ochrony, gdzie odzież może być wykorzystywana w przypadku niezbyt częstego kontaktu z kilkoma pojazdami lub w ruchu drogowym o małym natężeniu; klasę 2 określającą odzież wykorzystywana w portach, na przejazdach kolejowych, terenach budowy, parkingach (dla kierowców samochodów ciężarowych) i innych miejscach, gdzie nie wymaga się stosowania odzieży klasy 3; klasę 3, określającą odzież o najwyższym poziomie widoczności, wymaganą przy pracy w bliskim otoczeniu szybko poruszających się pojazdów, np. w pobliżu autostrad i dróg dwupasmowych oraz na lotniskach.
